Probiotyki w antybiotykoterapii – jak farmaceuta może wspierać pacjentów?

Stosowanie probiotyków podczas antybiotykoterapii – przewodnik dla farmaceuty

Jak antybiotykoterapia wpływa na mikroflorę jelitową?

Antybiotyki, choć skutecznie eliminują bakterie chorobotwórcze, jednocześnie niszczą korzystne bakterie zasiedlające jelita. To prowadzi do zaburzeń równowagi mikrobioty jelitowej, co z kolei może wywołać powikłania, takie jak biegunka związana z antybiotykami (AAD, ang. Antibiotic Associated Diarrhea). Problem ten dotyka od 5% do 39% pacjentów i często jest spowodowany osłabieniem naturalnej bariery ochronnej jelit (Rogers i in., 2013; Liao i in., 2021).

Dlaczego probiotyki są ważne w trakcie antybiotykoterapii?

Probiotyki są żywymi mikroorganizmami, które wspomagają odbudowę i utrzymanie zdrowej mikroflory jelitowej. Ich rola w trakcie antybiotykoterapii polega na:

• Odbudowie składu i funkcji mikrobioty jelitowej.
• Wzmocnieniu bariery jelitowej, która zapobiega przedostawaniu się patogenów.
• Zmniejszeniu ryzyka wystąpienia biegunki i innych skutków ubocznych terapii antybiotykowej.

Które szczepy probiotyków są najskuteczniejsze?

Wybór odpowiedniego probiotyku jest kluczowy. Nie wszystkie preparaty probiotyczne mają potwierdzoną skuteczność w zapobieganiu biegunkom związanym z antybiotykami. Najlepiej przebadane szczepy to:

• Saccharomyces boulardii – drożdżak, który skutecznie chroni przed AAD.
• Lactobacillus rhamnosus GG – szczep bakterii, który również wykazuje dużą skuteczność w zapobieganiu biegunkom wywołanym przez antybiotyki.

Badania wskazują, że zarówno wyższe dawki L. rhamnosus GG (powyżej 10^10 CFU/d), jak i niższe, mogą być skuteczne, jednak zaleca się wybór preparatów o wysokiej liczbie jednostek tworzących kolonie (CFU, ang. Colony Forming Units) (Liao i in., 2021).

Jakie są wytyczne dotyczące stosowania probiotyków?

Obecnie zalecenia dotyczące stosowania probiotyków podczas antybiotykoterapii różnią się między organizacjami.

• Światowa Organizacja Gastroenterologii (WGO) zaleca stosowanie probiotyków zarówno u dorosłych, jak i dzieci, w celu zapobiegania biegunkom związanym z antybiotykami.
• Amerykańskie Towarzystwo Gastroenterologiczne (AGA) wyraża ostrożność, wskazując na brak spójnych dowodów potwierdzających jednoznaczną skuteczność probiotyków, zwłaszcza z uwagi na różnice w badaniach dotyczących szczepów i dawek (Su i in., 2022).

Mimo tych różnic, większość dowodów wskazuje, że stosowanie probiotyków, takich jak Saccharomyces boulardii i Lactobacillus rhamnosus GG, może być skuteczną profilaktyką AAD.

Jak długo pacjenci powinni stosować probiotyki?

Zaleca się, aby pacjenci rozpoczynali przyjmowanie probiotyków jednocześnie z antybiotykami i kontynuowali ich stosowanie przez co najmniej 2–4 tygodnie po zakończeniu terapii antybiotykowej. Takie postępowanie pozwala na pełną regenerację mikroflory jelitowej oraz minimalizuje ryzyko nawrotu dolegliwości trawiennych.

Jakie są potencjalne działania niepożądane probiotyków?

Probiotyki są generalnie bezpieczne i dobrze tolerowane przez większość pacjentów. Działania niepożądane występują rzadko, dotykając jedynie 4% osób przyjmujących probiotyki. Najczęstsze objawy to:

• Gazy,
• Wzdęcia,
• Zaparcia,
• Nudności.

W rzadkich przypadkach, zwłaszcza u pacjentów z obniżoną odpornością, mogą wystąpić poważniejsze powikłania, takie jak fungemia (zakażenie krwi drożdżakami) czy bakteriemia (zakażenie krwi bakteriami) (Yan i Goldman, 2020).

Jakie korzyści probiotyki przynoszą pacjentom?

Stosowanie probiotyków w trakcie antybiotykoterapii pomaga pacjentom na kilku płaszczyznach:

• Zapobieganie biegunkom – zmniejszenie ryzyka AAD.
• Regeneracja mikroflory – przyspieszenie odbudowy zdrowych bakterii po zakończeniu terapii.
• Ochrona przed powikłaniami – zmniejszenie ryzyka rozwoju poważniejszych infekcji jelitowych, takich jak zakażenie Clostridioides difficile.

Praktyczne zalecenia dla farmaceuty

Aby zapewnić pacjentom najlepszą możliwą opiekę, farmaceuci powinni:

Edukować pacjentów o konieczności regularnego przyjmowania probiotyków, nawet jeśli nie odczuwają bezpośrednich skutków ubocznych antybiotykoterapii..

Rekomendować sprawdzone szczepy probiotyczne, takie jak Saccharomyces boulardii oraz Lactobacillus rhamnosus GG, które mają udokumentowaną skuteczność.

Informować pacjentów o czasie stosowania probiotyków, sugerując kontynuację terapii probiotycznej przez 2–4 tygodnie po zakończeniu antybiotyków.

Monitorować pacjentów z obniżoną odpornością lub innymi schorzeniami, aby zminimalizować ryzyko działań niepożądanych.

Dlaczego warto mieć ten podręcznik?

Antybiotyki i Chemioterapeutyki: Kompendium dla praktyka to kompendium wiedzy, które każdy farmaceuta powinien mieć pod ręką. Oferuje nie tylko szczegółowe wytyczne dotyczące antybiotykoterapii, ale również omawia praktyczne aspekty stosowania probiotyków, suplementacji oraz minimalizowania działań niepożądanych antybiotyków. Książka dostarcza aktualnych informacji, które pozwalają farmaceutom podejmować lepsze decyzje terapeutyczne i skuteczniej doradzać pacjentom.

Źródła

Informacje zawarte w artykule pochodzą z podręcznika Antybiotyki i Chemioterapeutyki: Kompendium dla praktyka, który dostarcza farmaceutom szczegółowych wskazówek na temat stosowania probiotyków w trakcie antybiotykoterapii oraz ich wpływu na zdrowie pacjentów.

Zamów teraz i zyskaj dostęp do najbardziej aktualnej wiedzy o antybiotykach! Więcej informacji znajdziesz tutaj.