Materiały dodatkowe do Wydania I
PIM, czyli potencjalnie niewłaściwe leczenie (u pacjentów 65+).
| PIM | Preparaty dostępne na polskim rynku | Powód | Dawka lub specjalne warunki przy których można stosować lek | Alternatywa | |
| Leki stosowane w chorobie wrzodowej i refluksie | |||||
| ranitydyna | Gastranin Zdrovit, Raniber, Ranic, Ranigast, Ranimax, Ranitydyna Sanofi, Riflux, Solvertyl | Działania niepożądane ze strony OUN np. dezorientacja. | przy klirensie kreatyniny (CrCl) <50 ml/min dawka 150 mg/24h p.o. lub 50 mg/18-24h i.v. | Jeśli występuje konieczność leczenia- PPI <8 tygodni, w niskiej dawce | |
| PPI >8 tygodni (np. pantoprazol, omeprazol) | esomeprazol | Emanera, Escid Control, Esomeprazole, Helides, Mesopral, Nexium, Stomezul, Texibax | Długa terapia wysokimi dawkami PPI zwiększa prawdopodobieństwo zakażenia C. difficile i ryzko złamania biodra. Nie należy stosować PPI >8 tygodni w maksymalnej dawce bez wyraźnego wskazania! | ||
| lanzoprazol | Lansoprazole Genoptim, Lanzul, Renazol, Zalanzo | ||||
| omeprazol | Agastin, Bioprazol, Gasec Gastrocaps, Goprazol, Helicid, Heligen, Losec, Loseprazol, Nozer, Omeprazol, Omeprazole, Omeprazolum, Ortanol, Piastprazol, Polprazol, Prazol, Prenome, Progastim, Ultop, Ventazol | ||||
| pantoprazol | Anesteloc, Contix, Contracid, Controloc, Gastrostad, Gerdin, IPP, Noacid, Nolpaza, Ozzion, Pamyl, Panprazox, Panrazol, Pantogen, Pantopraz, Pantoprazol, Pantoprazole, Panzol, Prazopant, Ranloc, Xotepic | ||||
| rabeprazol | Zulbex | ||||
| Leki pobudzające motorykę przewodu pokarmowego | |||||
| metoklopramid | Metoclopramidum | Działanie antydopaminergiczne i antycholinergiczne może pogorszyć obwodowy przepływ krwi tętniczej i przyspieszać chromanie przestankowe | Jedynie krótkotrwałe stosowanie i redukcja dawki. Gdy CrCl <40 ml/min- 50% z dawki zwykle stosowanej u zdrowego dorosłego. Maksymalna dawka 20mg. Może być stosowany w opiece paliatywnej. | Domperidon <30 mg jeśli nie ma przeciwwskazań (brak rejestracji w Polsce) | |
| Leki przeczyszczające | |||||
| senes (glikozydy senesowe) | liść senesu | Figura 1 Senes fix, Senes, Senes fix Tylko Natura, Xenna | Środki przeczyszczające. Działania niepożądane- ból brzucha, zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej, hipoalbuminemia. Mogą zaostrzyć dysfunkcję jelit | Należy zalecić zwiększenie spożycia błonnika w codziennej diecie i zwiększenie podaży płynów. Doradź aktywne osmotycznie środki przeczyszczające- laktuloza, makrogol. | |
| liść senesu + owoc senesu | Regulax, Senefol | ||||
| pikosiarczan sodu | Pikopil | ||||
| Leki hamujące motorykę przewodu pokarmowego | |||||
| loperamid ( >2 dni) | Imodium Instant, Laremid, Lopacut, Loper, Loperamid, Stoperan | Ryzyko wystąpienia senności, nudności, bólu brzucha i wzdęć. Rzadziej ryzyko wystąpienia działań niepożądanych- zawrotów głowy. Może opóźniać powrót do zdrowia w nierozpoznanym zapaleniu żołądka i jelit oraz powodować ostre rozdęcie okrężnicy przy nieswoistym zapaleniu jelit. | Początkowa dawka- 4mg, kolejne- 2mg, do normalizacji pracy nie przekraczająć 16mg. Nie stosować dłużej niż 2 dni. Może być używany w opiece paliatywnej dla utrzymującej się niezakaźnej biegunki | Środki niefarmakologiczne, np. modyfikacja diety | |
| Insuliny i analogi | |||||
| Insulina podawana według zmiennego schematu, w reakcji na poziom glikemii (ang. sliding scale insulin, SSI) | Brak korzyści z zastosowania insuliny w schemacie SSI, ponieważ może powodować wahania poziomu glikemii. | Należy stosować niższe dawki w celu uniknięcia hipoglikemii | Insuliny bazowe | ||
| Leki obniżające stężenie glukozy we krwi (inne niż insuliny) | |||||
| glimepiryd | Amaryl, Avaron, Diaril, Glibetic, Glidiamid, GlimeHexal, Glimepiride, Glimorion, Glitoprel, Pemidal, Symglic | W zależności od funkcjonowania nerek. W przypadku pacjentów z niewydolnością nerek i osób starszych należy stosować dawkę początkową 1 mg/24h, a następnie powoli zwiększać dawkę. Schemat zwiększania dawki- dodawać od 1 do 2 mg nie częściej niż co 1-2 tygodnie w zależności od indywidualnej reakcji. | |||
| sitagliptyna | Januvia, Ristaben, Sitagliptin, Tesavel, Xelevia | Dostępne są ograniczone dane dotyczące bezpieczeństwa dla osób w wieku ≥75 lat. Pacjenci w wieku od 65 do 80 lat mieli wyższe stężenia w osoczu niż młodsi pacjenci. Isnieje ryzyko wystąpienia hipoglikemii, zawrotów głowy, bólów głowy i obrzęków obwodowych. | Redukcja dawki do 50 mg/24h gdy CrCl =30- 50 ml/min lub do 25mg/24h gdy CrCl <30 ml/min. | ||
| Środki przeciwzakrzepowe | |||||
| acenokumarol | Acenocumarol, Sintrom | Ryzko krwawień, szczególnie u pacjentów z utrudnioną kontrolą INR. | |||
| Preparaty z żelazem | |||||
| suplementy żelaza/siarczan żelaza >325 mg | Dawki >325 mg nie zwiększają znacząco wchłoniętej ilości żelaza, ale znacznie zwiększają ryzyko wystąpienia zaparć. | Podanie i.v. | |||
| Układ sercowo-naczyniowy | |||||
| Glikozydy nasercowe | |||||
| digoksyna | Digoxin | Podwyższona wrażliwość na glikozydy u osób starszych- u kobiet wrażliwość wyższa niż u mężczyzn. Rzyko zatrucia. | W przypadku tachykardii lub migotania przedsionków- beta-blokery (oprócz oksyprenololu, pindololu, propranololu, sotalolu, nadololu, labetalolu). W przypadku zastoinowej niewydolności serca- diuretyki (z wyjątkiem spironolaktonu >25 mg/24h) lub inhibitory ACE. | ||
| Leki przeciwarytmiczne | |||||
| amiodaron | Amiokordin, Cordarone, Opacorden | Możliwe wystąpienie zespołu długiego QT i powodowanie torsade de pointes. | Rozpocznij podawanie od najmniejszej zalecanej dawki. Należy stosować możliwe najmniejszą dawkę podtrzymującą, np. 200 mg/48h. | Dane sugerują, że w przypadku większości osób starszych kontrola częstości skurczów serca daje lepszy bilans korzyści i ryzyka niż kontrola rytmu serca. | |
| Inne preparaty nasercowe | |||||
| trimetazydyna | ApoTrimet, Cyto-Protectin, Metazydyna, Preductal, Protevasc, Setal, Triacyt, Trimeductan, Trimetaratio, Trimetazidinum, Vascotazin | Może powodować lub nasilać objawy parkinsonizmu. Zachować ostrożność w przypadku umiarkowanej niewydolności nerek i u osób powyżej 75 r.ż. Nie udowodniono skuteczności w leczeniu szumu w uszach lub zawrotów głowy. | 2x 20 mg/24h u pacjentów z umiarkowaną niewydolnością nerek. | ||
| Leki antyadrenergiczne działające ośrodkowo | |||||
| rylmenidyna | Tenaxum | Ryzyko niedociśnienia ortostatycznego, bradykardii, omdleń i działań niepożądanych ze strony OUN (upośledzenie funkcji poznawczych, depresja, sedacja polekowa). | Przy CrCl <15 ml/min należy zmniejszyć dawkę | Inne leki przeciwnadciśnieniowe, np. inhibitory ACE lub leki z innych grupy w zależności od współistniejących schorzeń (z wyłączeniem PIM). | |
| Leki antyadrenergiczne działające obwodowo | |||||
| doksazosyna | Adadox, Apo-Doxan, Cardura, Doxagen, Doxalong, Doxanorm, Doxar, Doxonex, Doxorion, Dozox, Kamiren, Zoxon | Wzrost ryzyka niedociśnienia ortostatycznego, suchości w ustach, nietrzymania i zaburzeń oddawania moczu, działań niepożądanych ze strony OUN (zawrotów głowy, senności), chorób naczyń mózgu i serca. | Zacząć od połowy zwykłej dawki lub od 0,5 mg/24h dla postaci leku o natychmiastowym uwalnianiu lub 4-8 mg/24h dla postaci leku o przedłużonym uwalnianianiu. | Inne leki przeciwnadciśnieniowe, np. inhibitory ACE lub leki z innych grupy w zależności od współistniejących schorzeń (z wyłączeniem PIM). | |
| Diuretyki oszczędzające potas | |||||
| spironolakton (>25 mg/24h) | Finospir, Ismian, Spironol, Verospiron | Zwiększa ryzyko występienia hiperkalemii i hiponatremii u osób starszych, szczególnie w dawkach >25 mg/24h. Stosoawnie wymaga okresowych kontroli. | Należy zmniejszyć dawkę w przypadkach umiarkowanej niewydolności nerek. W zależności od GFR: <10ml/min/1,73m2- unikać, 30–49 ml/min/1,73m- dawka początkowa 12,5 mg/24h, można zwiększać do 12,5-25 mg/24h, ≥50 ml/min/1,73m2- dawka początkowa 12,5-25 mg/24h, wzrost do 1-2×25 mg/24h. Zmniejszyć dawkę, jeśli stężenie potasu wzrośnie lub czynność nerek pogorszy się. | W zależności od wskazania należy rozważyć alternatywne terapie. Wykluczyć PIM. | |
| Leki rozszerzające naczynia obwodowe | |||||
| pentoksyfilina | Agapurin, Agapurin, Apo-Pentox, Pentohexal, Polfilin | Brak udowodnionej skuteczności. Niekorzystny bilans możliwych korzyści i ryzyka. Leki rozszerzające naczynia w większości zwiększają ryzyko niedociśnienia ortostatycznego i ryzyko upadku. | Zmniejszyć dawkę do 2x 400 mg/24h w przypadkach umiarkowanej niewydolności nerek i do 1x 400 mg/24h w przypadkach ciężkiej niewydolności nerek. Pacjent powinien być ściśle monitorowany pod kątem toksyczności. Nalezy unikać stosowania, jeśli CrCl <30 ml/min. | ||
| Beta blokery | |||||
| propranolol | Propranolol | Nieselektywne blokery beta-adrenergiczne. Mogą zaostrzać lub powodować depresję oddechową. Możliwe działania niepożądane ze strony OUN. | 3x 20 mg/24h. Należy zacząć od niskich dawek powoli je zwiększając u osób starszych i pacjentów z niewydolnością nerek. | W zależności od wskazania: kardioselektywne beta-blokery, inhibitory ACE lub diuretyki. | |
| sotalol | Biosotal, SotaHEXAL | Rozpoczynać od 1/2 lub 1/3 typowej dawki powoli zwiększając. W przypadkach niewydolności nerek należy zmniejszyć dawkę i odstępy między dawkami. | Kardioselektywne beta-blokery np. metoprolol, bisoprolol, karwedilol, atenolol. | ||
| Selektywne blokery kanału wapniowego | |||||
| werapamil | Isoptin, Staveran oraz w: Tarka | Może pogorszyć zaparcia. Ryzyko bradykardii. | Tabletki o natychmiastowym uwalnianiu- początkowa dawka 3x 40 mg/24h. Tabletki o przedłużonym uwalnianiu- początkowa dawka 120 mg/24h, później 100 mg/24h. | Inne leki przeciwnadciśnieniowe (amlodypina, kardioselektywne leki beta-adrenolityczne, inhibitory ACE, diuretyki) | |
| diltiazem | Dilzem | Należy zmniejszyć dawkę i odstępy między dawkami. Sugerowane dawkowanie: 3x 60 mg/24h. | |||
| Estrogeny | |||||
| estrogeny | estradiol | Climara-50, Estraderm, Estradot, Estrofem, Fem 7, Lenzetto, Oesclim, Systen 50 oraz w: Activelle, Angeliq, Estalis, Fem 7 Combi, Femoston, Kliogest, Novofem, Systen Conti, Systen Sequi, Trisequens, Zoely | Istnieją dowody na potencjał rakotwórczy (nowotwór sutka i trzonu macicy). Brak efektu kardioprotekcyjnego u starszych kobiet. | Specyficzne leczenie osteoporozy. Podawanie miejscowe (tj. stosowanie dopochwowe) jest uważane za bezpieczne i skuteczne. | |
| estriol | Oekolp, Ovestin | ||||
| Leki urologiczne, w tym przeciwskurczowe | |||||
| oksybutynina | Ditropan, Driptane, Oxybutynin hydrochloride | Antycholinergiczne działania niepożądane np. zaparcia, suchość w jamie ustnej, działania niepożądane ze strony OUN. Zmiany EKG- wydłużenie QT. | Stosowanie leku z chlorkiem oksybutyniny o natychmiastowym uwalnianiu 2-3x 2,5 mg/24h p.o. u osób osłabionych w podeszłym wieku. | Leczenie niefarmakologiczne- ćwiczenia dna miednicy, fizjoterapia i terapia behawioralna. | |
| tolterodyna | niemodyfikowane uwalnianie | Defur, Ranolteril (Tolterodine Accord), Uroflow | 2x 1 mg/24h p.o. w przypadku wystąpienia istotnych zaburzeń czynności nerek. | ||
| przedłużone uwalnianie | Defur, Titlodine, Tolzurin, Urimper | 1x 2 mg/24h p.o. w przypadku wystąpienia ciężkiej niewydolności nerek (CrCl w zakresie 10-30 ml/min). Należy unikać stosowania, gdy CrCl <10 ml/min. | |||
| solifenacyna | Vesicare | Może być konieczne zmniejszenie dawki. | |||
| NLPZ | |||||
| diklofenak | Cataflam, Diclac, Dicloabak, Dicloberl, DicloDuo, Diclofenac, Dicloratio, Dicloreum, Dicuno, Majamil, Naklofen, Olfen, Voltaren, | Bardzo wysokie ryzyko krwawienia z przewodu pokarmowego, wrzodów lub perforacji, które mogą być śmiertelne. Przeciwwskazania sercowo-naczyniowe. | 50 mg/24h Należy zacząć od niskiej dawki. Ryzyko krwawienia można ograniczyć stosując PPI (<8 tygodni, mała dawka). | Paracetamol. Ibuprofen ≤3×400 mg/24h lub przez okres krótszy niż jeden tydzień. Naproksen ≤2×250 mg/24h lub przez okres krótszy niż jeden tydzień. Opioidy o niższym ryzyku wystąpienia delirium np. tilidyna/nalokson, morfina, oksykodon, buprenorfina, hydromorfon. | |
| deksketoprofen | Dexak, Ketesse | Należy zacząć od niskiej dawki, do 50 mg/24h u osób starszych. W bólu pooperacyjnym: 50 mg/dzień w przypadku niewydolności nerek lub wątroby, maksymalna dawka 50 mg/8h. Maksymalna długości stosowania- 48 h. Ryzyko krwawienia można ograniczyć stosując PPI (<8 tygodni, mała dawka). | |||
| etorykoksyb | Doloxib, Kostarox, Roticox | Należy możlie skrócić czas trwania terapii. Zacząć od niskiej dawki. Ryzyko krwawienia można ograniczyć stosując PPI (<8 tygodni, mała dawka). | |||
| meloksykam | Aglan, Aspicam, Mel, Melobax, Meloksam, Meloxicam, MeloxiLEK, Meloxistad, Moilec, Movalis, Opokan, Ortopedina Forte (Meloxicam Arrow), Reumelox, Trosicam | Bardzo wysokie ryzyko krwawienia z przewodu pokarmowego, wrzodów lub perforacji, które mogą być śmiertelne. | 11 mg/24h. Należy zacząć od niskiej dawki. Ryzyko krwawienia można ograniczyć stosując PPI (<8 tygodni, mała dawka). | ||
| ibuprofen (>3× 400 mg lub przez okres dłuższy niż tydzień) | Brufen, Ibalgin Maxi, Ibufen, Ibum, Ibumax, Ibupar, Ibuprofen, Ibuprom, Ibuparid, Ifenin, Kidofen, MIG, Nurofen, Pedea, Pediprofen | Ryzyko krwawienia z przewodu pokarmowego i zwiększonego ryzyka powikłań sercowo-naczyniowych przy stosowaniu wyższych dawek (>1200 mg/24h), zwłaszcza w przypadku wcześniejszej występujących chorób układu krążenia. | Ryzyko krwawienia można ograniczyć stosując PPI (<8 tygodni, mała dawka). | ||
| Leki wpływające na strukturę kości i mineralizację | |||||
| ranelinian strontu | Protelos, Osseor | Wyższe ryzyko żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej u osób czasowo lub na stałe unieruchomionych. Należy ocenić potrzebę kontynuowania leczenia u pacjentów w wieku powyżej 80 lat ze zwiększonym ryzykiem żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. | Unikać w przypadku ciężkiej niewydolności nerek (CrCl <30 ml/min). | Bisfosfoniany, witamina D. | |
| Opioidy | |||||
| tramadol | niemodyfikowane uwalnianie | Poltram, Tramadol Synteza, Tramadol Vitabalans, Tramal oraz w: ApoPatram, Doreta, Exbol, Padolten, Palgotal, Paratram, Poltram Combo, Symtram, Tramadol + Paracetamol Genoptim, Tramapar, Zaldiar, Zaldiar Effervescent, Skudexa | Więcej działań niepożądanych u osób starszych. Działania niepożądane ze strony OUN np. dezorientacja, zawroty głowy, nudności. | Należy zacząć od niskich dawek powoli je zwiększając. Nie stosować w przypadkach ciężkiej niewydolności nerek. | Paracetamol. Ibuprofen ≤3×400 mg/24h lub przez okres krótszy niż jeden tydzień. Naproksen ≤2×250 mg/24h lub przez okres krótszy niż jeden tydzień. Opioidy o niższym ryzyku majaczenia np. tilidyna/nalokson, morfina, oksykodon, buprenorfina, hydromorfon. |
| przedłużone uwalnianie | Adamon, Noax, Oratram, Poltram Retard, Tramal Retard, Tramundin oraz w: Doreta SR | Należy zacząć od niskich dawek powoli je zwiększając. U osób >75 r.ż. nie zaleca się stosowania dawek większych niż 300 mg/24h. Sugerowane dawkowanie: zacznij od 12,5 mg/8h, następnie zwiększając o 12,5 mg/8h do dawki skutecznej nie przekraczając 100 mg/8 h. Należy zmniejszyć dawkę i odstępy między dawkami u pacjentów z ciężką niewydolnością nerek. | |||
| Leki przeciwpadaczkowe | |||||
| klonazepam | Clonazepamum | Ryzyko upadków, reakcje paradoksalne. | Należy zacząć od niskich dawek powoli je zwiększając. 0,5 mg/24h | Lewetyracetam. Gabapentyna. Lamotrygina. Kwas walproinowy. | |
| karbamazepina | Amizepin, Finlepsin, Neurotop, Tegretol | Zwiększone ryzyko wystąpienia zespołu podobnego do zespołu Schwartza-Barttera. Możliwe wystąpienie działań niepożądanych takich jak dezorientacja, pobudzenie, blok przedsionkowo-komorowy i bradykardia. | Należy dostosować dawkę do odpowiedzi i stężenia we krwi. | ||
| Środki dopaminergiczne | |||||
| ropinirol | Adartrel, Aparxon, ApoRopin, Aropilo, Ceurolex, Nironovo, Polpix, Raponer, Repirol, Requip, Rolpryna, Ropodrin | Ryzyko wystąpienia niedociśnienia ortostatycznego, omamów, dezorientacji, nudności i senności. | Należy zacząć od 3x 0,25 mg/24h, stopniowo zwiększając o 0,25 mg na dawkę co tydzień przez 4 tygodnie, do 3 mg/24h. Następnie dawkę można zwiększać co tydzień o 1,5 mg/dobę do 24 mg/dobę. | Lewodopa. Karbidopa-lewodopa. Benserazyd- lewodopa. Nieodwracalny IMAO np. rasagilina. | |
| pramipeksol | Hitoff, Mirapexin, Oprymea | Działania niepożądane obejmują niedociśnienie ortostatyczne, objawy ze strony przewodu pokarmowego, omamy, dezorientację, bezsenność, obrzęki obwodowe. | Zmniejszaj dawkę w przypadkach umiarkowanej do ciężkiej niewydolności nerek. Należy zacząć od 3x 0,125 mg/24h, stopniowo zwiększając o 0,125 mg/dawkę co 5-7 dni, do 1,5 do 4,5 mg. | ||
| Leki przeciwpsychotyczne | |||||
| chlorpromazyna | Fenactil | Blokuje receptory muskarynowe. Ryzyko niedociśnienia ortostatycznego i upadków. Może obniżyć próg drgawkowy u pacjentów z napadami padaczkowymi lub epilepsją | Należy zacząć od niskich dawek powoli je zwiększając. U osłabionych osób starszych stosować od 1/2 lub 1/3 typowej dawki dla zdrowego drosłego. Stosować dawki podtrzymujące do maksymalnie 300 mg. Dawki większe niż 1000 mg zazwyczaj nie przynoszą żadnych korzyści, ale mogą być odpowiedzialne za częstsze występowanie działań niepożądanych. | Leczenie niefarmakologiczne. rysperydon <6 tygodni. olanzapina <10 mg/24 h. haloperidol <2 mg/dawkę lub <5 mg/24h. Kwetiapina. | |
| lewomepromazyna | Tisercin | Antycholinergiczne i pozapiramidowe działania niepożądane (późna dyskineza). Parkinsonizm. Hipotonia. Sedacja. Ryzyko upadków. Zwiększa śmiertelność u osób z demencją. | Stosować ostrożnie w przypadku niewydolności nerek. Rozpoczynać od dawek 5- 10 mg u pacjentów geriatrycznych. | ||
| haloperydol (>2 mg w dawce lub >5 mg/24 h) | Decaldol, Haloperidol | Stosować dawki 0,75-1,5 mg p.o. Ograniczyć okres czasu używania leku. | |||
| zuklopentyksol | Clopixol, Clopixol Depot/Acuphase | Ryzyko niedociśnienia, upadków, efektów pozapiramidowych i wydłużenia odstępu QT. | Stosować niskie dawki 2,5-5 mg/24h p.o. | ||
| klozapina | Klozapol, Leponex | Antycholinergiczne i pozapiramidowe działania niepożądane (późna dyskineza). Parkinsonizm. Hipotonia. Sedacja. Ryzyko upadków. Zwiększona śmiertelność u osób z demencją. Zwiększone ryzyko agranulocytozy i zapalenia mięśnia sercowego. | Należy zacząć od niskich dawek powoli je zwiększając. Należy zaczynać od 12,5 mg/24h. Zmniejszyć dawkę w przypadkach znacznej niewydolności nerek. | ||
| rysperydon ( >6 tygodni) | Orizon, Ranperidon, Risperon, Rispolept, Ryspolit, Speridan, Torendo Q-Tab | Problematyczny bilans możliwych korzyści i ryzyka w leczeniu behawioralnych objawów demencji. Zwiększona śmiertelność u pacjentów z otępieniem przy stosowaniu wyższych dawek. | Stosować najniższą potrzebną dawkę 0,5-1,5 mg/24h na jak najkrótszy okres czasu. W przypadku pacjentów geriatrycznych lub w przypadku ciężkiej niewydolności nerek (CrCl <30 ml/min) należy rozpocząć od dawki 2x 0,5 mg/24h. Zwiększać dawkowanie o 2x 0,5 mg. Wzrosty powyżej 2x 1,5 mg/24h należy wykonywać w odstępach min. 1 tygodnia, może zaistnieć konieczność wolniejszego zwiększania dawki. W przypadku pacjentów geriatrycznych, jeśli pożądane jest podawanie dawki jednorazowo na 24h, należy rozpocząć i zwiększać dawkę w schemacie 2x/24h przez 2-3 dni, aby osiągnąć docelową dawkę i następnie zastosować dawkę raz na dobę. | ||
| Anksjolityki | |||||
| diazepam | Neorelium, Relanium, Relsed | Ryzyko upadku ze złamaniem biodra. Wydłużenie czasu reakcji. Reakcje psychiczne (mogą być również paradoksalne, np. pobudzenie, drażliwość, halucynacje, psychoza). Upośledzenie funkcji poznawczych. Depresja. | Należy stosować najniższą możliwą dawkę do 1/2 zwykle stosowanej dawki, a następnie zmniejszać. Ograniczyć okres czasu używania leku. Początkowa dawka 1-2x 2-2,5 mg/24h p.o. | Leczenie niefarmakologiczne. Małe dawki krótko działających benzodiazepin jak lormetazepam (≤0,5 mg/24h), brotizolam (≤0,125 mg/24h). Leki przeciwdepresyjne o profilu przeciwlękowym. Stosowane jako leki nasenne lub uspokajające: patrz alternatywy dla „środków nasennych i uspokajających”. | |
| lorazepam (> 1 mg/24h) | Lorafen, Lorazepam | Należy zredukować dawkę. Stosować dawki 0,25-1 mg/24h. | |||
| bromazepam | Lexotan, Sedam | Należy stosować najniższą możliwą dawkę do 1/2 zwykle stosowanej dawki i zmniejszać w zależności od indywidualnej odpowiedzi. Ograniczyć okres czasu używania leku. | |||
| alprazolam | Afobam, Alpragen, Alprox, Neurol, Xanax, Zomiren | Należy stosować najniższą możliwą dawkę do 1/2 zwykle stosowanej dawki i zacząć zmniejszać. Ograniczyć okres czasu używania leku. Początkowa dawka 0,25 mg/12h. Dawkowanie tabletek o natychmiastowym uwalnianiu (w tym tabletek ulegająccyh rozpadowi w jamie ustnej)- zaczynać od 2-3x 0,25 mg/24h i powoli zwiększać, natomiast w przypadku tabletek o przedłużonym uwalnianiu- zaczynać od 1x 0,5 mg/24h, stopniowo zwiększając w razie potrzeby. | |||
| Środki nasenne i uspokajające | |||||
| flunitrazepam | Ryzyko upadku ze złamaniem biodra. Wydłużenie czasu reakcji. Reakcje psychiczne (mogą być również paradoksalne, np. pobudzenie, drażliwość, halucynacje, psychoza). Upośledzenie funkcji poznawczych. Depresja. | Leczenie niefarmakologiczne. Mirtazepina. Passiflora. Małe dawki krótko działających benzodiazepin, takich jak lormetazepam (≤0,5 mg/24h), brotizolam (≤0,125 mg/24h); zolpidem (≤ 5 mg/24h), zopiclon (≤3,75 mg/24h), zaleplon (≤ 5 mg/d). Trazodon. | |||
| lormetazepam (>0,5 mg/24h) | Noctofer | Należy stosować najniższą możliwą dawkę do 1/2 zwykle stosowanej dawki i zacząć zmniejszać. Ograniczyć okres czasu używania leku. | |||
| temazepam | Signopam | Należy stosować najniższą możliwą dawkę do 1/2 zwykle stosowanej dawki i zacząć zmniejszać. Ograniczyć okres czasu używania leku. Należy zacząć od 7,5 mg/24h i obserwować indywidualną reakcję. | |||
| zopiklon (>3,75 mg/24h) | Dobroson, Imovane, Senzop, Zopitin | Należy stosować najniższą możliwą dawkę do 1/2 zwykle stosowanej dawki i zacząć zmniejszać. Ograniczyć okres czasu używania leku. | |||
| zolpidem (>5 mg/24h) | Apo-Zolpin, Hypnogen, Nasen, Onirex, Polsen, Sanval, Stilnox, Zolpic, Zolpidem, ZolpiGen, Zolsana | ||||
| klometiazol | Heminevrin | Ryzyko wystąpienia depresji oddechowej. | Należy zredukować dawkę. Stosować dawkę sedatywną 500-1000 mg przed snem. | ||
| Leki przeciwdepresyjne | |||||
| amitryptylina | Amitriptylinum VP | Antycholinergiczne działania niepożądane: obwodowe- zaparcia, suchość w jamie ustnej, niedociśnienie ortostatyczne, arytmia; ośrodkowe- senność, niepokój, dezorientacja, majaczenia. Upośledzenie funkcji poznawczych. Zwiększone ryzyko upadku. | Należy stosować 30-50mg/24h w podzielonych dawkach. Jeśli korzyści korzyści przeważają ryzko można stosowanć w leczeniu bólu neuropatycznego. | ||
| fluoksetyna | Andepin, Bioxetin, Deprexetin, Fluoksetyna, Fluoxetin, Fluxemed, Seronil | Działania niepożądane ze strony OUN np. nudności, bezsenność, zawroty głowy, dezorientacja. Hiponatremia. | Należy zredukować dawkę. Stosować od 20 mg/d (maksymalna dawka również to 20 mg/d). Unikać podawania przed snem. | ||
| paroksetyna | Arketis, ParoGen, Paroxetine, Paroxinor, Paxtin, Rexetin, Seroxat, Xetanor | Wyższe ryzyko zgonu. Większe ryzyko wystąpienia drgawek, upadków i złamań. Antycholinergiczne działania niepożądane. | W przypadku osób starszych i pacjentów z niewydolnością nerek należy rozpocząć od 10 mg/dzień w przypadku tabletek o natychmiastowym uwalnnaniu lub 12,5 mg/dzień w przypadku tabletek o kontrolowanym uwalnianiu, zwiększając o 10 mg/dobę lub 12,5 mg/dzień dla tabletek o kontrolowanym uwalnianiu do 40 mg/dzień lub 50 mg/dzień dla tabletek o kontrolowanym uwalnianiu. | ||
| wenlafaksyna | Alventa, Axyven, Efectin, Efevelon, Faxigen, Faxolet, Lafactin, Olwexya, Oriven, Prefaxine, Symfaxin, Velafax, Velaxin, Venlafaxine, Venlectine | Wyższe ryzyko zgonu. Większe ryzyko wystąpienia prób samobójczych, udaru, drgawek, krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego, upadków i złamań. | Dawkowanie zaczynać od 2x 25-50 mg/24h i zwiększać o 25mg/dawkę, natomiast w przypadku tabletek o przedłużonym uwalnianiu- zaczynać od 1x 37,5 mg/24h zwiększając o 37,5 mg co 4-7 dni, w zależnośc tolerancji pacjenta. Należy zmniejszyć całkowitą dawkę dobową o 25-50% w przypadkach łagodnej do umiarkowanej niewydolności nerek. | ||
| Środki psychostymulujące, środki stosowane w ADHD i nootropy | |||||
| piracetam | Biotropil, Lucetam, MemoniQ, Memotropil, Nootropil, Piracetam, Piracetamum, Recodium | Nie wykazano skuteczności. Niekorzystny bilans możliwych korzyści i ryzyka. | Należy zmniejszyć dawkę u osób starszych i pacjentów z niewydolnością nerek | Leczenie niefarmakologiczne. Rozważyć farmakoterapię otępienia typu Alzheimera: acetylocholinoesterazę, memantynę. | |
| Surowce stosowan w otępieniu | |||||
| miłorząb dwuklapowy | Bilobil, Doppelherz aktiv Ginkgo DUO, Ginkgo Biloba, Ginkgo Intensiv, Ginkgofol, Ginkgoflav, Ginkofar, Memobon, Tanakan | Nie wykazano skuteczności. Zwiększone ryzyko niedociśnienia ortostatycznego i upadku. | Leczenie niefarmakologiczne. Rozważyć farmakoterapię otępienia typu Alzheimera: acetylocholinoesterazę, memantynę. | ||
| Leki ogólnoustrojowe stosowane w chorobach dróg oddechowych | |||||
| teofilina | Euphyllin, Theophyllinum, Theospirex, Theovent oraz w: Baladex | Wyższe ryzyko efektów wnikających z pobudzenia OUN. | Zacznij od zmniejszenia dawki o 25% w porównaniu z dawkami dla zdrowych osób dorosłych. Maksymalna dawka początkowa- 400 mg/24h. Należy monitorować poziomy we krwi i w razie potrzeby zmniejszać dawki. Dla zdrowych osób starszych > 60 lat klirens teofiliny zmniejsza się średnio o 30%. | ||
| Leki przeciwkaszlowe (poza kombinacjami z substancjami o działaniu wykrztuśnym) | |||||
| kodeina (>2 tygodni) | w: Antidol, Ascodan, Dafalgan Codeine, Efferalgan Codeine, HerbaPini, Neoazarina, Nurofen Plus, Paramax-Cod, Solpadeine, Syrop sosnowy złożony/Sirupus Pini Comp., Talvosilen, Thiocodin, Ultracod | Wyższe ryzyko działań niepożądanych jak np. niedociśnienie, pocenie się, zaparcia, wymioty, zawroty głowy, sedacja czy depresja oddechowa. Unikać stosowania przez dłużej niż 2 tygodnie u osób z przewlekłym zaparciem bez jednoczesnego stosowania środków przeczyszczających i u osób z niewydolnością nerek. | Stosować ostrożnie u osób starszych, szczególnie z niewydolnością nerek. Należy zacząć od niskich dawek powoli je zwiększając. Należy zmniejszyć dawkę w przypadkach umiarkowanej niewydolności nerek. W zależności od GFR: <10ml/min- stosować dawkę o 50% niższą od zwykle stosowanej, 10–50 ml/min-stosować dawkę o 25% niższą od zwykle stosowanej. | Jeśli jest stosowana w leczeniu bólu należy rozważyć alternatywne leki proponowane dla „NLPZ”. | |
| Leki przeciwhistaminowe do stosowania ogólnoustrojowego | |||||
| prometazyna | Diphergan, Polfergan | Antycholinergiczne działania niepożądane np. dezorientacja, sedacja. | Zredukuj dawkę. Należy zacząć od niskich dawek powoli je zwiększając. Zmniejsz dawkę początkową do 6,25-12,5 mg w przypadku podania i.v. | Leki przeciwhistaminowe nie działające uspokajająco, ani antycholinergiczne jak loratadyna, cetyryzyna; nie stosować terfenadyny, która jest PIM. W przypadku bezsenności patrz alternatywne leki dla „Środki nasenne i uspokajające”. | |
| hydroksyzyna | Atarax, Hydroxyzinum | Antycholinergiczne działania niepożądane np. zaparcia, suchość w jamie ustnej, upośledzenie zdolności poznawczych, splątanie, sedacja. Zmiany EKG- wydłużenie QT | Należy zmniejszyć dawkę do co najmniej 50% mniej niż dawka stosowana u zdrowych dorosłych. | Leki przeciwhistaminowe nie działające uspokajająco, ani antycholinergiczne jak loratadyna, cetyryzyna; Alternatywne terapie w zależności od wskazania. | |